FESİHNAMELER GENEL AÇIKLAMALAR

  • I- GENEL AÇIKLAMALAR


    FESİH: Taraflar arasında hukuki münasebetin oluşmasından önceki hale dönüş yapılmasıdır. Fesih ile taraflar arasında evvelce kurulan hukuki münasebet tamamen ortadan kalkmaktadır.
    Noterlik Kanununun 81/2.maddesi.“Tamamlanmasından sonra bir noterlik işleminin değiştirilmesi veya fesih ve iptal veyahut evvelki işin nitelik ve değeri değişmemek şartıyla düzeltilmesi, evvelki işlemin yapıldığı şekilde yeni bir işlemle yapılır. Yeni işlemin tarih ve numarası, noterlik dairesinde bulunan evvelki işleme ait kâğıda yazılır, demekte devamla, şu kadar ki, yeni işlem başka bir noterlikte yapılırsa, bu noterlik yeni işleme ait kâğıdın bir nüshasını gerekli açıklama yapılarak ilk işleme ait kâğıda bağlanması için o işlemi yapan noterliğe gönderir.” demektedir.
    Noterlik Kanununun bu maddesinden hareketle noterliklerde düzenleme şeklinde yapılan tüm işlemlerin feshinin de düzenleme şeklinde, onaylama şeklinde yapılan tüm işlemlerin feshinin ise onaylama şeklinde yapılması gerekmektedir. Ayrıca maddede açıklandığı üzere fesihnamenin dairedeki feshedilen işleme, tarih ve numarası yazılmak suretiyle işlenmesi, önceki işlem başka bir noterlikte yapılmışsa fesih işleminin bir örneğinin alakalı iş kâğıdına eklenmek üzere gerekli açıklama yapılarak evvelki işlemi yapan noterliğe gönderilmesi zorunludur.Fesih şerhi feshedilen işlemin daire dosyasındaki nüshasına açıkça görülecek şekilde, tarih ve numara yazılarak işlenir.
    1512 sayılı Noterlik Kanunun 89.maddesi. düzenleme şeklinde yapılması zorunlu işlemleri saymıştır. Niteliği bakımından tapuda işlem yapılmasını gerektiren sözleşmeler, vasiyetname, mülkiyeti muhafaza kaydı ile satış, gayrimenkul satış vaadi, vakıf senedi, evlenme mukavelesi, mirasın taksimi sözleşmesi ve diğer kanunlarda öngörülen sair işlemler, olarak belirtilmiştir. Bu işlemlerin fesihlerinin de düzenleme şeklinde yapılması gerekir.


    II FESİHNAMELERİN DÜZENLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR


    1- Kira sözleşmesinin feshi (düzenleme veya onaylama) :
    a-)Türk Medeni Kanununun 194.maddesi “Eşlerden biri diğer eşin açık rızası bulunmadıkça aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini fesih edemez.” Dediğinden, kira sözleşmesinden aile konutu olduğu açıkça anlaşılıyorsa ve maddenin son fıkrası hükmü de yerine getirilmiş ise, kira sözleşmesinin feshinde diğer eşin de muvafakatini aramak gereklidir.
    b-)Kira sözleşmesinin feshinde "geriye kalan süreye göre" harç ve damga vergisi alınır.
    c-)Kiracı ve kiralayanın kendi arasında yapılan bir kira sözleşmesi fesih ediliyorsa, sözleşmenin damga vergisinin ödetilmesi gerekir. Sözleşmenin tanzim tarihinden itibaren 15 günlük süre geçmiş ise, noter damga vergisini tahsil edemediğinden vergi alınması için vergi dairesine ilgilinin gönderilmesi gerekir. Damga vergisi alınırken istisna olup olmadığına, mesken kirası, depozito, adi kefalet ve müteselsil kefalete dikkat edilmelidir.
    2- Gemi satışının feshi (düzenleme veya onaylama):
    T.T.Kanunun 868. maddesi uyarınca gemi siciline kayıtlı bir gemi mülkiyetinin, iktisap edene intikali için akit tarafların anlaşmaları yeterli olup, belirli hak ve menfaatler kişiler arasında devredilip, edalar yerine getirildikten, paralar tümü ile ödendikten böylece taraflar arasındaki borç münasebeti sona erdikten sonra aynı mal ve hakların üçüncü şahıslara devri ile evvelki satana aktarılması arasında hiç bir fark olmadığından, böyle durumlarda akdin feshinden değil yeni bir sözleşmeden bahsedileceğinden damga vergisinin buna göre satış işleminden alınması gerekir. Ayıplı olması ayrıktır. (Ziya Gökçe fesihname gemi satışının feshi) Feshin ilgili gemi siciline bildirilmesi gerekir.
    3-İhale sözleşmesinin feshi ve tasfiyesi: Tasfiye sözleşmesi başlıklı fesihname mahiyetindeki kağıdın fesih bedeli, (ihale bedeli-tamamlanan iş bedeli) üzerinden nispi damga vergisinin ve harcın alınması gerekir. TNB.1993/2
    4-Düzenleme şeklinde finansal kiralama sözleşmesinin feshinde, fesihname harç ve damga vergisinden istisna değildir. Sözleşme değeri üzerinden harç ve damga vergisi alınır. TNB.1993/75
    5- Düzenleme şeklinde kat karşılığı inşaat sözleşmesinin feshi:
    Arsa sahibi ile müteahhit arasında düzenlenen kat karşılığı inşaat sözleşmesinin feshine ilişkin kağıtta sözleşme değerinden başka ayrıca tutarı belirli bir borç taahhüdüne de yer verilmişse, aynı asıldan doğma birbirine bağlı iki işlem olduğundan en yüksek vergi alınmasını gerektiren işlem üzerinden harç ve damga vergisi alınır. TNB.1997/69
    6- Araç satış sözleşmesinin feshi:
    a-)Kati satış sözleşmesinin feshi: Yeniden iktisaptır. Fesih değil, satış akdi yapılır.
    b-)Mülkiyeti saklı tutma kaydı ile satış sözleşmesinin feshi: Mülkiyetin saklı tutulması kaydı ile yapılan satışın feshinde taşıt hukuken asıl sahibine teslim edilmesi gerektiğinden, bu teslim işlemi taşıtın sahibi için yeni bir iktisap olmadığından fesihname olarak kabulü ile harç ve damga vergisinin buna göre alınması gerekir. TNB. 1985/109
    Türk Medeni Kanununun 764/1.maddesi: Mülkiyeti Muhafaza kaydı ile satış sözleşmesinin herhangi bir noterlikte yapılabileceği ve devralanın yerleşim yeri noterliğindeki özel sicile tescil ile geçerli olacağı belirtildiğinden, fesihnamenin, fesihnameyi yapan noterce satışı yapan notere bildirilmesi, satışı yapan noter tarafından yapılan fesihnamenin de tescilin yapıldığı noterliğe bildirilmesi gerekir. Mülkiyeti saklı tutma kaydı alıcının borçlarını yerine getirmemesi halinde satıcının, satımı fesih ederek satılanı geri alma hakkını saklı tuttuğunu ifade ettiğinden, satıcıya alıcının temerrüdünde satışı B.K.222.maddeye göre fesih hakkı verir.
    7- Anonim şirket hisse devri, şirket ana sözleşmesinde değişiklik yapılmasını gerektirmeyen, bir hak devri niteliğinde olduğundan, önceden devredilmiş payın devredene iadesinin yeni pay devri olup fesihname sayılmayacağı. (Ziya Gökçe Noterlik Tavsiyeleri El Kitabı Sayfa 306-Ş-23)
    8-Tüm fesihnameler, taraflar dışında tarafların talebi ile ilgili olduğu kurumlara da gönderilebilir.
    9-Mesul müdürlük sözleşmesi harç ve damga vergisinden istisnadır. Ancak fesih işleminde istisna uygulanmaz. TNB.2002/12
    10-Limitet Şirket hisse devir sözleşmelerinin feshine ilişkin olarak düzenlenen fesihnameler (bu kâğıtların tek taraflı ya da karşılıklı olarak düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın) devredilen hisse değeri üzerinden nispi harç ve damga vergisine tabidir. TNB.2007/55
    11- Bir sözleşmeye atıfta bulunarak, tek taraflı olarak o sözleşmenin fesh edildiğine dair ihbar işlemlerinde maktu tebliğ harcı alınır. Bu işlem ihbar işlemi olup fesihname işlemi sayılmaz. TNB.1988/61


    İLGİLİ MEVZUAT


    T.M.K.194 B.K.202-207-222-248-269-6570 Sayılı Yasa- N.K.81/2-3 N.K.89


    GENELGELER
    TNB.1985/109-1991/89-1993/2-1993/4-1993/75-1997/69-1998/3-2002/12-2003/44-2007/25-2007-55
    TNB. H. Yazı 2007/3309


    Sn. Sait DOĞAN bey'in açıklamalarından alıntıdır..

    "Ağzıyla kuş tutsa da sevemediğim insanlar var benim! Bir de canımı okusa bile sevmekten vazgeçemediklerim.."