Ticari işletme Rehni
İstanbul Noter Odası Hukuk Komisyonu
GENEL OLARAK
Ticari işletme Rehni, ticari işletmeye ait menkullerin Ticaret Sicili'ne yapılan tescil ile alacaklıya teslim edilmeksizin rehnedilmesidir. Bu niteliği ile ticari işletme rehni, teslime bağlı taşınır rehninin bir istisnasını oluşturmaktadır.
Ticari işletme üzerinde rehin tesisi; 1447 sayılı "Ticari işletme Rehni Kanunu"nun da düzenlenmiş; "Ticari İşletme Rehni Sicili Tüzüğü" ile yasal çerçevesi çizilmiştir.
Fakat, "Ticari işletme" kavramı bu mevzuatta açıkça tanımlanmamış; Ek Maddede "Bu kanundaki ticari işletme tabiri, ticari veya sınai işlemle ile esnaf ve sanatkarın işletme-sindeki mesleğini icraya yarayan şeylerdir" tarzında muğlak bir ifade kullanılmıştır.
Bu nedenle de "Ticari işletme" Kavramını TTK.hükümlerine göre tanımlamak daha uygun olacaktır.
TTK 11. maddesinde:
"Ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılır" denilmiş; TTK 12. maddede ticarethane sayılan işler ayrıntılı olarak sayılarak son fıkrada fabrikacılık "Hammadde veya diğer malların makine yahut sair teknik vasıtalarla işlenerek yeni veya değerli mahsuller vücuda getirilmesidir." denilmek suretiyle ticari işletme olarak tanımlanmıştır.
TTK 13. maddesinde:
Aşağıdaki işleri görmek üzere açılan bir müessesenin işlerinin hacım ve ehemmiyeti, ticari muhasebeyi gerektirdiği ve ona ticari veya sınai bir müessese şekil ve mahiyetini verdiği takdirde bu müessese de ticari işletme sayılır:
1. Bir toprak sahibinin veya çiftçinin, mahsullerini olduğu gibi veya zirai sanatı dolayısıyla bir tezgahta şeklini değiştirerek satması;
2. Esnaf veya güzel sanatlar erbabından birinin gerek bizzat gerek işçi çalıştırarak veya makine kullanarak eserler vücuda getirmesi ve bu eserleri satması.
Bu hüküm, işlerinin mahiyetine göre, 12 nci madde gereğince ticarethane veya fabrika olarak vasıflandırılamayan diğer müesseseler hakkında da tatbik olunur.
TTK 17. maddesinde esnaf:
"ister gezici olsunlar, ister bir dükkanda veya bir sokağın muayyen yerlerinde sabit bulunsunlar, iktisadi faaliyeti nakdi sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlamaya yetecek derecede az olan sanat ve ticaret sahipleridir." diye tanımlanmıştır.
Uygulamada ve Yargıtay kararlarında, rehin açısından ticari işletme, TTK 11-13 maddelerine göre Ticaret Siciline kayıtlı; esnaf faaliyeti için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan, devamlı ve bağımsız şekilde icra edilen faaliyetlerin yürütüldüğü işletme olarak kabul edilmektedir. Ayrıca TİRK.1 md. gereği Ticari işletme rehninin geçerli olabilmesi için üzerinde ticari işletme rehni tesis edilen işletmenin ticaret siciline kayıtlı olması zorunludur.
Yargıtay 15.HD. 14.06.1985, 1282/2150 sy. kararında, TTK 12/10 maddesinde yer alan "kara, deniz ve havada, nehir ve göllerde yolcu ve eşya taşımak" ibaresini göz önünde tutarak "Niteliği itibariyle eşya taşınmasına ait kamyon bir ticari işletmedir" dedikten sonra Ticaret Siciline tescil edilmediği için ticari işletme rehnini geçersiz saymıştır.
REHİN SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ VE YETKİLİ NOTERLİK
TİRK.4. md.sinde; Rehin Sözleşmesi TİCARİ İŞLETMENİN KAYITLI BULUNDUĞU SİCİL ÇEVRESİNDEKİ BİR NOTER TARAFINDAN TANZİM EDİLİR" hükmü yer aldığından; Ticari işletme rehni sözleşmelerinin; ticari işletmenin kayıtlı bulunduğu sicil çevresindeki noter tarafından ve düzenlenme şeklinde yapılması zorunludur.
Bu nedenle onaylama şeklinde yapılan rehin sözleşmeleri ve Ticari işletmenin sicil çevresi dışındaki bir noter tarafından düzenlenen rehin sözleşmeleri geçersizdir.
Ayrıca düzenleme şeklinde yapılacak bir rehin sözleşmesinin 10 gün içinde ticaret siciline tescili de zorunludur. Bu süre içinde tescil edilmeyen sözleşmeler de geçersizdir. (TİRK.5, md,)
Yargıtay 12. HD. 05.12.1988, 2923/14847 sy. kararında; haricen düzenlenen ve imzası noterce tasdik edilen, bir seneden fazla bir süre sonra "dairemizden tanzimli 05.05.1983 tarihli ticari işletme sözleşmesine düzenleme yolu ile tavziftir" şeklinde şerh konulan ticari işletme sözleşmesini ve rehni geçerli saymamıştır.
TİCARİ İŞLETME REHNİNİN TARAFLARI
Rehin Borçlusu
Rehin borçlusu ticari işletmesini kredi karşılığı rehin veren gerçek veya tüzel kişi tacir olabilir. (TİRK.2)
Uygulamada gerçek kişi açısından sorun yoktur. Fakat Tüzel Kişi açısından ise çeşitli problemler ortaya çıkmaktadır. Şöyle ki;
TTK 137. md" Ticaret şirketleri hükmi şahsiyeti haiz olup şirket mukavelesinde yazılı işletme mevzuunun çevresi içinde kalmak şartıyla bütün hakları iktisap ve borçları iltizam edebilirler. Bu husustaki kanuni istisnalar mahfuzdur. Demek suretiyle hakların kullanılmasını şirket mukavelesinde yazılı işlerle sınırlamıştır.
Bunun istisnasını Anonim Şirketler oluşturur. Anonim şirketlerde ana sözleşmede özel bir kayıt olmasa dahi yönetim kurulu ticari işletme rehni kurma konusunda karar almaya yetkilidir. (Anonim şirketlerde, yönetim kurulu, şirket ana sözleşmesinde özel bir kayıtta yer almamış olsa bile, ticari işletme rehni kurulması hususunda karar almaya yetkilidir. Kollektif şirketlerde ise, ticari işletme üzerinde rehin hakkı kurulması, TTK'nun 165/11. maddesinde sözü edilen olağanüstü işlerden saymak gerekir) Ticari şirketlerde asıl sorun Şubelerin bu konuda ne derece yetkili olduklarıdır;
T. Ticaret Kanunu'nun 317, 319 ve 540.maddeleri gereğince ortaklardan birine ya da dışardan bir kimseye temsil yetkisi verilebilmesi mümkün olduğundan "şirket ana sözleşmesinde şubenin organ olduğu, şirketi temsil ve ilzam yetkisi bulunduğu belirtilmişse, tüzel kişiliği temsil etmesinde ve borç iltizam etmesinde" hukukî sakınca olmadığı kabul edilmelidir.
1995/76-1993/ 51 sayılı genelgeler uyarınca; şirket ana sözleşmesinde şubenin organ olduğu, şirketi temsil ve ilzam yetkisi bulunduğu kabul edilmişse, şube işlemleri ile ilgili ve sınırlı olmak kaydıyla tüzel kişiliği temsil etmesinde ve borç iltizam etmesinde hukuki bir sakınca bulunmamaktadır.
Bu genelgelerden de anlaşılacağı üzeri Şubelerin temsil yetkisi Şube işlemleri ile ilgili ve sınırlı olmak kaydına bağlanmıştır. Bu nedenle Şube; başlı başına bir ticari işletme niteliği taşımadığı ve kendisine ticari işletme rehni kurabilmesi yönünde özel bir yetki verilmediği sürece, ticari işletme rehni kuramayacaktır.
Ticari işletme rehni kurabilmesi yönünde özel yetki verilmiş, fakat başlı başına ticari işletme niteliği taşımayan şubeler, ticari işletme rehni kurarken, ticari işletmeye dahil olan tüm menkul işletme tesisatını rehin listesinde göstermelidirler.
Kolektif şirketlerde ticari işletme rehnini TTK 165 md.sindeki olağanüstü işlerden saymak gerekir. Bu nedenle de ancak ittifakla kurulabilir.
Rehin alacaklısı:
TİRK.2 md.gereğince; Rehin alacaklısı; tüzel kişiliğe sahip sermaye şirketi niteliğindeki kredi kuruluşları, kredili satış yapan gerçek kişi ve tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar ve kooperatiflerdir.
Ancak kredili satış yapan kuruluşların rehin hakkı sadece vadeli satış yapmış oldukları (3.md. b fıkrasında zikredilen) makina.araç, alet ve motorlu nakil araçları üzerinde doğacağından (TİRK. 2.md.2.fıkra); Bu sayılan unsurların dışındaki mal, eşya, hammadde, malzeme vb. satışını yapanlar rehin alacaklısı olamayacakları gibi, bu kişi veya kuruluşlar, rehin hakkını ticari işletmenin tamamı üzerinde değil; sadece vadeli olarak o işletmeye satmış oldukları makina, araç, alet ve motorlu nakil.araçları üzerinde kurabileceklerdir.
Ticari İşletme Rehninde İşletme Sahibinin Sorumluluğu
Ticari İşletme Rehni Kanunu madde 10 uyarınca, rehin veren (işletmenin sahibi), işletmenin normal faaliyetlerini sürdürmesi için gerekli her türlü işlemi yapma yetkisine sahiptir.
Ancak rehin veren işletmeyi veya rehne dahil münferit unsurları devretmek, bir ayni hakla takyit etmek, başka yere nakletmek veya başkaları ile değiştirmek isterse, alacaklının muvafakatini almak zorundadır. Söz konusu işlemler için alacaklının muvafakati alınmadan yapılırsa, bu işlemler sonucunda alacağını tamamen veya kısmen tahsil edemeyen alacaklının şikayeti üzerine rehin veren kişi, hapis ve ağır para cezasıyla cezalandırılır (TİRK. madde 12). Ayrıca talep üzerine mahkeme, işletme sahibinin kusurunun ağırlığını gözönünde tutarak rehinle temin edilen alacak miktarına ek bir tazminata da karar verebilir (Ticari İşletme Rehni Kanunu madde 11).
işletmeye dahil unsurların tamamı veya bir kısmı için tazminat ya da sigorta tazminatı ödenmesi gerekirse, alacaklı, bu tazminatlar üzerinde de rehin hakkına sahip olur. Alacaklı, üçüncü şahısların rehnin sağladığı teminatı tehlikeye düşürecek fiilerin önlenmesi için dava açabilir (Ticari İşletme Rehni Kanunu madde 13).
Alacağın muacceliyet kazanmasından önce yapılan ve işletme sahibinin borcunu ödememesi halinde ticari işletmenin veya işletmeye dahil münferit bir unsurun mülkiyetini kazanmasını öngören /SÖZT leşme geçersizdir. Ayrıca rehne dahil'her husus, borcun tamamına karşılık olur (Ticari İşletme Rehni Kanunu madde 14).
Ticari İşletme Rehninde Üçüncü Kişilerin Durumu ,
Ticari işletme Rehni Kanunu madde 9'un amacı, ticari işletme rehnin mümkün olduğunca geniş bir çevre tarafından öngürül-mesini sağlamak ve üçüncü kişilerin iyi niyet iddiasında bulunmalarının önüne geçmektir. Örneğin, ticari işletme rehninin kurulmasından sonra işletmenin faaliyet gösterdiği gayrimenkul üzerinde ayrıca bir de ipotek tesis olunursa, gayrimenkulun teferruatı niteliğindeki makineler bu ipoteğin kapsamına girer. Ancak bu makineler bakımından, ticari işletme üzerinde rehin hakkına sahip olan kişinin tapu siciline de kayıtlı olan hakkı, ipotekli alacaklınınkine oranla öncelik arz eder. Rehin konusu işletmenin tümüyle devri halinde rehin hakkı, devralana karşı da ileri sürülebilir (Ticari İşletme Rehni Kanunu madde 9/I). Bu hüküm, işletmenin tümüyle devri halinde devralanın, işletmenin kayıtlı olduğu sicili incelemesi gerektiği ve dolayısıyla iyi niyet iddiasında bulunamayacağı düşünülerek konulmuştur. Buna karşılık, rehinden habersiz ticari işletmenin sicil bölgesi dışındaki münferit unsurları üzerinde mülkiyet veya diğer bir ayni hakkı iktisap eden iyi niyetli üçüncü kişinin hakkı korunmuş olur (Ticari İşletme Rehni Kanunu 9/II)
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 02/07/1986 tarih ve E.2312, K.2533 sayılı kararında; rehin kapsamına dahil olan makineyi satın alan kişinin, ticari işletme rehni sicilinin aleni olması karşısında, iyi niyet iddiasında bulunamayacağını belirtmiştir
Ticari işletme Rehni Kanunu madde 9'a göre sicil bölgesi dışında üçüncü bir kişinin münferit unsurlar üzerinde ayni hak iktisabından sonra alacaklının rehin rehin hakkı, ticari işletme sahibinin bu üçüncü kişiye karşı sahip olduğu talep üzerinde devam eder. Bu anlamda rehin hakkının kapsamına, henüz işletme sahibine ödenmemiş satış bedeli de dahil olur. Satış bedelinin, işletme sahibine ödenmemesinin önüne geçilebilmesi için de, durumun, işletmeye dahil münferit unsurunu satın alan kişiye bildirmesi gerekir. Bu ihbara rağmen işletme sahibine ödemede bulunan alıcı, alacaklının bundan doğan
zararını gidermekle yükümlü olur.
Ticari İşletme Rehininin Kapsamı:
Ticari işletme rehininin kapsamı TİK.Madde 3 gereğince Ticari işletme rehni aşağıdaki unsurları kapsar:
a - Ticaret unvanı ve işletme adı,
b - Rehnin tescili anında mevcut ve işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan makina, araç, alet ve motorlu nakil araçları,
c - ihtira beratları, markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi sınai haklar.
Taraflar ticaret unvanı, işletme adı ve menkul işletme tesisatı dışında kalan unsurlardan bir veya birkaçını rehnin dışında bırakabilirler."
Bu unsurlar; ihtira beratları, markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi sınai haklardır.
1-Ticaret Unvanı ve İşletme Adı:
Tacirin veya şirketin ticari işlerinde kullandığı isme ticaret unvanı, işletmeyi benzer işletmelerden ayırt etmeye yarayan isme ise İşletme adı denir.
TTK, 20 md. gereğince her tacir bir ticaret unvanı edinmeye mecburdur, fakat işletme adının kullanılması yine TTK.55.md gereğince ihtiyaridir.
TİRK.3. maddenin birinci fıkrasının (a) -(b) bentleri ticari işletme rehini açısından zorunlu unsurlar olduğundan; (a) bendindeki ticaret unvanı ve varsa işletme adı Ticari işletme Rehin sözleşmesinde yer alacaksa da; İşletmenin ticaret unvanının (varsa işletme adının) ticari işletme rehin sözleşmesine ekli unsurlar listesinde yer almaması, rehin sözleşmesinin hükümsüz olması sonucunu doğurabileceğinden, ekli unsurlar listesine yazılması uygun olacaktır.
2-Menkul İşletme Tesisatı:
TİRK, 3. md. b) Bendi gereğince; Rehnin tescili anında mevcut ve işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan makina, araç, alet ve motorlu nakil araçları işletmenin menkul işletme tesisatıdır.
Kanun metninden de anlaşılacağı üzere tesisatın rehne dahil edilebilmesinin önkoşulu işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olmasıdır. Bu nedenle de işletme faaliyetine tahsis edilmemiş teferruat unsurların listede yer almaması gerekir.
Keza; Rehne dahil Menkul işletme tesisatının ise ayırt edilmelerini mümkün kılacak özellikleri ile birlikte rehin sözleşmesinde gösterilmesi zorunludur. (TİRK. 4.md.)
Yargıtay kararında da "Sözleşmede rehne dair unsurların tam listesi ile ayır-dedilmelerini mümkün kılacak özellikleri ile birlikte yer alır. Bu özellikleri ihtiva etmeyen rehin sözleşmesi geçerli değildir" (12.HD.02.04.1990, 11876/3720) denildiğinden; sözleşme eki rehne dahil unsurlar listesinde, menkul işletme tesisatına dair unsurların ayırt edilmelerini mümkün kılacak özellikleri ile birlikte (marka, model, seri numarası vs.) yer almasına dikkat edilmelidir.
3-Sınai Haklar:
İhtira beratları, markalar, modeller, resimler, lisanslar gibi sınai haklar ticari işletme rehinine dahildir; ancak taraflar bunlardan bir veya bir kaçını rehnin dışında bırakabilirler. (TİRK.3)
Bu nedenle, bunların rehin sözleşmesine bağlı unsurlar listesinde gösterilmemesi rehnin hükümsüzlüğü sonucunu doğurmaz. Böyle bir durumda listede yer almayan sınai haklar rehne dahil edilmemiş sayılır.
Rehne Dahil Unsurların Özellikleri İle Tam Listesinin Sözleşmeye Eklenmesi
Rehne dahil unsurların tam listesinin noterdeki düzenleme şeklinde yapılan sözleşmeye eklenmesi bir geçerlilik şartı olarak kabul edilmiştir (TİRK md.4)
Bu nedenle listenin eklenmemesi veya listede eksiklikler olması Rehin sözleşmesinin hükümsüzlüğü sonucunu doğurur.
Ticari İşletme Rehnine İlişkin Yargıtay Kararı
a) HD 11, E: 1974/003626, K: 1975/001217, Tarih: 20.02.1975
Bir ticari işletmenin faaliyetine tahsis edilen şeyler, sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça işletmeye dahil unsurlar olar kabul edilir. Davalılara ait devir sözleşmelerinde, özel hat ile telefonun hariç tutulduğu yazılı bulunmadığına göre, artık bunların işletme ile birlikte davalılara devredildiğini kabul etmekte zorunluluk vardır. Bu nedenle, davalıların özel hat ile telefonu kullanmadıkları yolundaki savunmaları geçerli olamayacağından, devirden sonra meydana gelen borçtan, sorumlu tutulmaları gerekir.
Olayda gazetenin evvelki sahibi, işletmeyi bütün hak ve borçları ile devtermiş olmakla Borçlar Yasasının 179'uncu maddesindeki koşullar gerçekleştiğinden davalıların eğer varsa devirden önceki özel hat ve telefon borcundan dahi sorumlu olmaları lazımdır.
Rehin sözleşmesine bağlı unsurlar listesindeki eksikliklerin giderilmesi olsa olsa; sözleşmenin düzenlendiği tarihten itibaren 10 günlük tescil süresi içerisinde ve rehin sözleşmesinin ticaret siciline tescil edilmemiş olması koşuluyla; taraflarca noter huzurunda ve ticari işletme rehni sözleşmesine atıf yapılarak yapılacak ek bir işlemle listeye eklenmesi suretiyle mümkün olabilecektir, zira Ticari işletme rehninde tescilin kurucu bir niteliği bulunmakta ve rehin hakkı tescille doğmaktadır.
Ticari işletmenin faaliyetine sonradan tahsis edilen menkul işletme tesisatının da rehne dahil edilmesi isteniyorsa aynı yöntem uygulanacak, bunlar noter huzurunda ve ticari işletme rehni sözleşmesine atıf yapılarak listeye ilave ve sicile tescil edilecektir.
Rehne dahil edilemeyecek unsurlar
Ticari işletmeye ait: taşınmazlar, taşınmaz işletme tesisatı, alacaklar, nakitler, kiracılık hakkı, müşteri çevresi, ham maddeler, üretilen mallar, menkul işletme tesisatı dışındaki taşınırlar rehin kapsamında değildir. İstense de rehne dahil edilemez.
Ticari işletme rehni kapsamında olmayan unsurların -işletmeye ait taşınmaz, başkasına ait menkul işletme tesisatı, işletmede üretilen mallar vs.- listeye ekli ise, bunları rehnin kapsamına almayacak, buna karşılık bu ilaveler hiç bir şekilde rehnin geçerliliğini etkilemeyecektir.
Yine TİRK 6 Maddesi gereğince "alacağın Türk Lirası olarak miktarı, alacağın miktarı muayyen değilse ticari işletmenin ne miktar için teminat teşkil edeceği, alacak faizli ise faiz nisbeti kaydolunur." dendiğinden; yabancı para üzerinden düzenlenmiş olan ticari işletme rehinleri geçersiz olacaktır.
HARÇ VE DAMGA MUAFİYETİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
Sözleşme; TNB 2007/39 sayılı genelge ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresinin 6.7.2007 T. Ve 18 sayılı sirküleri gereğince;
a) 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı tablonun "IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (23) numaralı fıkrası gereğince; bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenmiş olması koşuluyla (Teminatın münhasıran kullandırılan krediye ilişkin olması kaydıyla) damga vergisi;
b) 492 sayılı Harçlar Kanununun 123 üncü maddesinin son fıkrasında yer alan hüküm gereğince de Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri, bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve bunların teminatları ile geri ödenmesi amacıyla düzenlenmiş olması koşuluyla (Teminatın münhasıran kullandırılan krediye ilişkin olması kaydıyla) harç, muafiyetleri uygulanacaktır.
TNB.2007/52 sayılı genelge gereğince sigortaya ilişkin düzenlemenin sözleşmede yer alması harç ve damga vergisi istisnasının uygulanmasına engel olmayacaktır.
T.İ.R.K."nun 5.md. son fıkrası harç ve masrafların hangi tarafa ait olacağı rehin sözleşmesinde belirtilmesi gerektiğini; 9. md.si alacaklının sigorta bedeli üzerinde rehin hakkına sahip olduğunu; Yine 10.md.si rehne konu malların izinsiz olarak devredilemeyeceğini, yeni alınan malların rehne dahil edilebileceğini hüküm altına almıştır.
Bu nedenle de sözleşmede yer alan bu yükümlülükler rehin verenin kanunen yerine getirilmesi gereken edimler olduğundan, İstisnanın uygulanmasına engel teşkil etmeyecektir.
Ticari İşletme Rehninin Tescili:
Ticari işletme rehni tescil talebinin rehin sözleşmesinin noter tarafından düzenlendiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde, usulüne uygun olarak doldurulup yetkililerce imzalanmış sicil memurluğundan temin edilen 1 nüsha beyannameyle yapılması zorunludur.
Bu süre içerisinde tescil edilmeyen rehin sözleşmesi geçersiz sayılır. (TİRK.5. TİRST.6)
Ticari işletme rehninde tescilin kurucu bir niteliği bulunmaktadır. Diğer bir anlatımla rehin hakkı tescille doğmaktadır.
Ticari İşletmenin Nakli:
Üzerinde ticari işletme rehni tesis edilen işletmenin başka bir yere nakledilebilme-si için alacaklının muvafakatinin alınması zorunludur. Böyle bir durumda işletme sahibi adres değişikliği için sicil memurluğuna başvururken alacaklının noter onaylı muvafakatini da ibraz etmek zorundadır.(TİRK.IO)
Ticari İşletme Rehninin Sicilden Terkini:
Rehin alacaklısının noter onaylı muvafakat vermesi halinde,
Kesinleşmiş bir mahkeme kararı ile rehnin ortadan kalktığının veya %ar olmadığının tespit edilmesi halinde,Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takibin yapılmış ve tamamlanmış olması halinde ticari işletme sahibi tarafından dilekçeyle sicilden terkini istenebilir.
TİCARİ İŞLETME REHNİ KANUNU
Kanun Numarası: 1447 Kanun Kabul Tarihi: 21/07/1971
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi:
28/07/1971
Yayımlandığı Resmi Gazete Sayı: 13909
KANUNUN KAPSAMI:
Madde 1 - Ticaret veya esnaf ve sanatkar sicilinde kayıtlı bir ticari işletme üzerinden rehin hakkı bu kanunda yazılı hükümler dairesinde tesis edilir.
TİCARİ İŞLETME REHNİNDE TARAFLAR:
Madde 2 - Ticari işletme rehni sözleşmesi, tüzel kişiliği haiz ve sermaye şirketi olarak kurulmuş kredi müesseseleri kredili satış yapan gerçek ve tüzel kişiliği haiz müesseseler ve kooperatifler ile ticari işletmenin maliki bulunan gerçek ve tüzel kişiler arasında yapılır.
Ancak, kredili satış yapan müesseselerin rehin hakkı münhasıran vadeli satış yapmış olduğu 3 üncü maddenin (b) fıkrasında zikredilen hususat üzerinde tesis edilir.
REHNİN MUHTEVA VE KAPSAMI:
Madde 3 - Ticari işletme rehni aşağıdaki unsurları kapsar:
a - Ticaret unvanı ve işletme adı,
b - Rehnin tescili anında mevcut ve işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan makina, araç, alet ve motorlu nakil araçları,
c - ihtira beratları, markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi sınai haklar.
Taraflar ticaret unvanı, işletme adı ve menkul işletme tesisatı dışında kalan unsurlardan bir veya birkaçını rehnin dışında bırakabilirler.
Gemi ipoteği hakkındaki hükümler saklıdır.
REHİN SÖZLEŞMESİNİN TANZİMİ:
Madde 4 - Rehin sözleşmesi, ticari işletmenin kayıtlı bulunduğu sicil çevresindeki bir noter tarafından tanzim edilir. Sözleşmede, rehne dair unsurların tam listesi de ayırdedilmelerini mümkün kılacak özellikleri ile birlikte yer alır.
REHİN HAKKININ DOĞUMU:
Madde 5 - Rehin hakkı ticari işletme sahibinin veya kredi müessesesinin veya alacaklının yazılı talebi üzerine ticari işletmenin kayıtlı bulunduğu Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Siciline tescil ile doğar.
Sözleşmenin yapıldığı tarihten itibaren 10 gün zarfında tescil talebedilir ve ilgili sicil memurluğunca bu işlem yerine getirilir.
Ticari işletmeye dahil unsurlardan bir kısmı üzerinde rehinin tasarruf hakkı bulunmaması halinde Medeni Kanunun 853 üncü maddesinin buna dair hükmü uygulanır.
Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilindeki kayda istinat ederek rehin hakkı iktisabedenin bu iktisabı muteberdir.
Tescil harç ve masraflarının hangi tarafa ait olacağı rehin sözleşmesinde belirtilir.
TESCİLİN ŞEKLİ:
Madde 6 - Rehnin tescilinde, alacaklının ticaret unvanı, açık adresi ve ikametgahı, alacağın Türk lirası olarak miktarı, alacağın miktarı muayyen değilse ticari işletmenin ne miktar için teminat teşkil edeceği, alacak faizli ise faiz nisbeti kaydolunur.
REHNİN DİĞER SİCİLLERE BİLDİRİLMESİ:
Madde 7 - Tescili müteakip Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicili memurunun derhal yapacağı bildiri üzerine, bu kanuna istinaden tesis edilen rehin, ticari işletmenin üzerinde faaliyet gösterdiği gayrimenkul işletme sahibine ait ise bu gayrimenkulun tapu kütüğündeki sayfasındaki beyanlar hanesine markalar, lisanslar ve ihtira beratları gibi sınai haklar için Sanayi Bakanlığınca tutulan sicile, maden siciline, motorlu araçlar için nakil vasıtaları siciline, ticari işletme rehni veren müessesesinin varsa şubelerinin bulunduğu yer sicillerine derhal kaydedilir.
BİRDEN FAZLA REHİN TESİSİ:
Madde 8 - Aynı ticari işletme üzerinde birden tazla rehin tesis edilebilir.
Alacaklıların hakları rehnin tescili sırasına göre tayin edilir.
REHİN HAKKININ ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARA KARŞI İLERİ SÜRÜLMESİ:
Madde 9 - Alacaklının bu kanundan doğan rehin hakkı, ticari işletmeyi devralan herkese karşı ileri sürülebilir.
Şu kadar ki, rehinden haberdar olmaksızın ticari işletmenin sicil bölgesi dışındaki münferit unsurları üzerinde mülkiyet veya diğer ayni bir hakkı iktisabeden hüsnüniyet sahibi üçüncü şahsın hakları mahfuzdur. Ticari işletme sahibinin bu iktisap dolayısiyle bir talep hakkı varsa bu talep hakkı üzerinde alacaklının rehin hakkı devam eder.
Ticari işletmenin bu kanuna göre rehnedilen unsurlarının tamamı veya bir kısmı için tazminat veya sigorta bedeli ödenmesi icabettiği takdirde, tazminat veya bedel üzerinde de alacaklı rehin hakkına sahip olur.
ikinci ve üçüncü fıkrada yazılı hallerde, üçüncü şahıs kendisine yapılan ihbara rağmen işletme sahibine tediyede bulunursa alacaklının bundan doğan zararını tazmin ile yükümlü olur.
Ticari işletme sahibinin, alacaklının muvafakatini almak şartiyle işletmenin münferit bir unsurunun devri veya üzerinde bir ayni hak tesisi dolayısiyle alacaklı olduğu meblağ veya kendisine verilecek tazminat yahut sigorta bedeli ile, işletmeden çıkan unsur yerine yenisini alma veya eski durumu iade etme hakkı saklıdır.
TİCARİ İŞLETME SAHİBİNİN TASARRUF YETKİSİ:
Madde 10 - Ticari işletme sahibi, işletmenin normal faaliyette bulunabilmesi için gerekli her türlü muameleleri yapmak yetkisini haizdir.
Buna mukabil ticari işletme sahibi, ticari işletmeyi veya rehne dahil münferit unsurları devretmek, bir ayni hakla takyidetmek, başka bir mahalle nakletmek veya başkaları ile değiştirmek için alacaklının muvafakatini almak zorundadır.
işletme rehnlne dahil münferit unsurların alacaklının muvafakati ile başkalariyle değiştirilmesi hallerinde meydana gelen değişikliklerin, taraflarca dördüncü rrfadde hükümlerine göre düzenlenmiş olan listeye noter marifetiyle işlettirilmesi şarttır.
işletmeye ithal edilen yeni unsurların rehnin kapsamına dahil olması için bu unsurların listeye alınması ve ayrıca Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Siciline tescili lazımdır.
TİCARİ İŞLETMENİN MERHUN DEĞERİNİN MUHAFAZASI:
Madde 11 - Ticari işletme sahibi işletmenin merhun değerini muhafaza için gerekli ihtimamı göstermediği veya kanunen öngörülen hallerde alacaklının muvafakatini almadığı ve bu yüzdende alacaklının zararına ticari işletmenin merhun değeri düştüğü takdirde hakim tarafından kendisine verilecek mühlet içinde ek teminat vermez veya evvelki hali iade etmez ise, talep üzerine alacaklıya teminat noksanına tekabül edecek bir miktarın ödenmesine hükmolunur.
TİCARİ İŞLETME SAHİBİNİN CEZALANDIRILMASI VE TAZMİNATA MAHKUM EDİLMESİ:
Madde 12 - (Değişik fıkra: 23/01/2008-5728 S.K./343.mad) Ticari işletme sahibi işletmesini veya rehne dahil münferit unsurları alacaklının muvafakati olmaksızın başkalarıyla değiştirir veya temlik, ayni bir hakla takyit veya alacaklıyı ızrar kastıyla tahrip veya imha ederse bu yüzden alacağını tamamen veya kısmen tahsil edemeyen alacaklının şikayeti üzerine uğranılan zararın miktarı nazara alınmak suretiyle bir yıldan beş yıla kadar hapis ve yüz günden aşağı olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır.
Uğranılan zarar fahiş olduğu takdirde yukarıda yazılı cezaların azamisine hükmolunur.
Ayrıca talep üzerine hakim ticari işletme sahibini, kusurunun ağırlığını gözönünde tutarak rehinle temin edilen alacak miktarına kadar munzam bir tazminata da mahkum eder.
ÜÇÜNCÜ ŞAHSIN MÜDAHALESİNİN MEN'İ:
Madde 13 - Ticari işletmeye veya rehne dahil unsurlarına, rehnin sağladığı teminatı tehlikeye düşürecek surette üçüncü şahıslar tarafından vukubulacak fiillerin men'ini alacaklı dava edebilir.
REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ:
Madde 14 - Borçlu borcunu ödemediği takdirde, alacaklıya; ticari işletmeyi veya münferit bir unsurunu temellük etmek hakkını veren her türlü mukavele hükümsüzdür.
Borçlu borcunu vadesinde ödemezse, alacaklı merhunun satış bedelinden alacağını istifa eder.
işletme rehnine dahil her unsur borcun tamamına karşılık teşkil eder.
Alacaklı, alacağın temini için umumi hükümler dairesinde ticari işletmenin veya münferit unsurlarının ihtiyaten haczettirilmesini isteyebilir. Bu takdirde, ihtiyati haczi tamamlama merasimi rehnin paraya çevrilmesi yoliyle olur.
PARAYA ÇEVİRMENİN ŞÜMULÜ:
Madde 15 - Alacaklı, merhunun paraya çevrilmesini talebedebilir. Ancak satılacak unsurları ve satışın şümulünü, alacaklının ve ticari işletme sahibinin muhik menfaatlerini nazarı itibare alarak icra memuru tayin eder.
Her halükarda rehinle temin edilen alacağın bakiyesinin karşılanması meşruttur.
TAKİP SIRASINDA İDARE VE İŞLETME:
Madde 16 - icra memuru satışına karar verilen ticari işletmenin veya münferit unsurlarının muhafazası, idaresi ve işletilmesi için lüzumlu bütün tedbirleri alır.
PARAYA ÇEVİRMEDE TAKİB OLUNACAK USÛL:
Madde 17 - Ticari işletmenin veya münferit unsurlarının paraya çevrilmesinde İcra ve İflas Kanununun menkul rehninin paraya çevrilmesi hakkındaki hükümleri uygulanır.
REHNİN SONA ERMESİ VE TİCARİ İŞLETMENİN KAYDININ TERKİNİ:
Madde 18 - Ticari işletmenin kaydının Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilinden terkini sicil memuru tarafından derhal alacaklıya bildirilir.
Ticari işletmenin kaydının Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilinden terkin edilmesi halinde alacağın tamamı muaccel olur.
Terkinin alacaklıya tebliğinden itibaren iki ay zarfında tescil edilmiş bulunan işletme rehninin paraya çevrilmesi yoliyle takibi yapılmadığı takdirde rehin hakkı düşer.
Tahsil edilemiyen alacağın takibi genel hükümlere tabidir.
ALACAĞIN SON BULMASI:
Madde 19 - Alacağın son bulması halinde, ticari işletmenin sahibi Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilindeki rehnin kaydının terkinini alacaklıdan istiyebilir.
icra ve iflas Kanununun 153 üncü maddesi ticari işletme rehninin terkini halinde de tatbik edilir.
Rehnin terkini sicil memuru tarafından 8 inci maddede zikredilen sicillere işlenmek üzere bildirilir.
GAYRİMENKUL REHNİNE DAİR HÜKÜMLERİN UYGULANMASI:
Madde 20 - Ticari işletme rehni hakkında bu kanunda özel hüküm bulunmıyan hallerde gayrimenkul rehni hükümlerinden bu kanun hükümlerine aykırı olmıyanlar uygulanır.
TÜZÜK HAZIRLANMASI:
Madde 21 - Bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde Adalet ve Ticaret Bakanlıklarınca hazırlanacak tüzükte rehnin Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Siciline tescili ve sicil memurluğunca yapılacak diğer işlemler gösterilir.
YETKİLİ MAHKEME:
Madde 22 - Bu kanunun uygulanmasından çıkacak anlaşmazlıkların halli ticari sicilin bulunduğu mahallin Ticaret Mahkemelerinin görevi dahilindedir.
EK MADDELER
Ek Madde 1 - Bu kanundaki ticari işletme tabiri, ticari veya sınai işletme ile Esnaf ve Sanatkarın işletmesindeki mesleğini icraya yarayan şeylerdir.
Ek Madde 2 - (Ek madde: 23/07/2003 -4952 S.K./2. md.)
Sanayi işletmelerinde 3 üncü maddenin (b) ve (c) bentlerinde yer alan unsurlardan bir veya daha fazlası rehnin konusu yapılabilir, ticari işletme rehnine konu kredilerle satın alınan makine, ekipman, araç, alet ve cihazlar rehnedilebilir. Rehinli mallar alacaklının belirleyeceği muhtemel rizikolara karşı sigorta ettirilir. Sigorta masraflarının hangi tarafa ait olacağı rehin sözleşmesinde belirtilir.
Sanayi işletmelerinde rehne konu olan varlıkların bir listesi işletmenin yasal defterlerinden işletme veya yevmiye defterinin son sayfasına noter tarafından onaylanarak eklenir. Bu listelerde, rehinli malların özellikleri açıkça belirtilir. Bu işlem rehnin devamı süresince her yıl yenilenir.
Ticari işletme rehnine ilişkin hükümler bu maddeye göre sanayi işletmelerinde yapılan rehinlerde de uygulanır. YÜRÜRLÜK TARİHİ:
Madde 23 - Bu kanun yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girer.
KANUNUN YÜRÜTÜLMESİ: Madde 24 -
Bu kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.
TİCARİ İŞLETME REHNİ SİCİLİ TÜZÜĞÜ
Bakanlar Kurulu KararTarihi-No: 25/07/1972 - 7/4776
Dayandığı Kanun Tarihi - No: 21/07/1971 -1447
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi - No: 21/08/1972- 14283
BİRİNCİ BÖLÜM: GENEL HÜKÜMLER
KAPSAM:
Madde 1 - Ticari işletme rehninin ticaret veya esnaf ve sanat siciline tescili ve sicil memurluğunca yapılacak diğer işlemler bu Tüzükte gösterilmiştir.
TİCARİ İŞLETME REHNİ SİCİLİNİ TUTAN MERCİLER:
Madde 2 - Ticari işletme rehni sicili, ticaret siciline kayıtlı olanlar için ticaret sicilinde, esnaf ve sanat siciline kayıtlı olanlar için esnaf ve sanat sicilinde tutulur.
SİCİL DEFTERİ:
Madde 3 - Ticari işletme rehninin kaydı için üç bölümlü bir sicil defteri tutulur.
Birinci bölüme rehinler tarih sırası ile kaydedilir. İkinci ve üçüncü bölümler fihrist bölümleridir.
ikinci bölüm, rehni veren gerçek kişi ise soyadının, tüzel kişi ise unvanının; üçüncü bölüm, rehin alacaklısı gerçek kişi ise soyadının, tüzel kişi ise unvanının ilk harfine göre tutulur.
SİCİLİN ALENİLİĞİ:
Madde 4 - Ticari işletme rehni sicili alenidir. Herkes sicilde bir kayıt bulunup bulunmadığı ve varsa mahiyeti hakkında, sözlü veya yazılı bilgi verilmesini sicil memurundan isteyebilir.
İKİNCİ BÖLÜM : SİCİLE KAYIT
KAYDIN YAPILMASI:
Madde 5 - Ticari işletme rehni, noterce düzenlenen ticari işletmerehnisözleşmesinin, düzenlenmesi tarihinden itibaren on gün içinde ilgililerden birisi tarafından ibraz edilerek yazılı tescil talebinde bulunması halinde, ticari işletmenin kayıtlı bulunduğu ticaret veya esnaf ve sanat siciline kaydolunur.
REHNİN DİĞER SİCİLLERE BİLDİRİLMESİ:
Madde 6 - Ticaret veya esnaf ve sanat sicili memuru, tescilden hemen sonra tesis edilen rehin hakkında;
a) Ticari işletmenin üzerinde faaliyet gösterdiği gayrimenkul işletme sahibine ait
ise bu gayrimenkulun tapu kütüğündeki beyanlar hanesine işlenmek üzere tapu sicil
muhafızlığı veya memurluğuna,
b) Ferdi markalar ile lisanslar ve ihtira beratları gibi sınai haklar üzerine tesis edilmiş ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tutulan sicile işlenmek üzere sözü edilen Bakanlığa,
c) Maden işletmesi üzerine tesis edilmiş ise maden siciline işlenmek üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına,
d) Motorlu araçlar üzerine tesis edilmiş ise motorlu araçlar siciline işlenmek üzere ilgili trafik dairesine,
e) Gemiler, ticari işletmenin rehne dahil unsurları arasında bulunduğu takdirde, gemi siciline işlenmek üzere geminin bağlı bulunduğu sicile,
yazı ile bilgi verir.
Rehne dahil münferit unsurlardan bazıları veya tamamı üzerindeki rehnin kalkması, sicil bölgesinin değişmesi, sicil üzerinde değişiklikler yapılması, sicildeki hataların düzeltilmesi ve kayıt silinmesi hallerinde de durum, bu müesseselere aynı şekilde bildirilir.
SİCİL BÖLGESİNİN DEĞİŞMESİ:
Madde 7 - Rehinin, ticari işletmesini sicil bölgesinin dışında bir yere nakletmesi halinde, ticaret sicili veya esnaf ve sanat sicili memuru, rehin kaydının bir örneğini, işletmenin nakledildiği yerdeki ticaret veya esnaf ve sanat siciline işlenmek üzere bu yerdeki ilgili sicil memurluğuna gönderir.
DEĞİŞİKLİKLERİN KAYDI:
Madde 8 - Sicil üzerinde, maddi hata dışında herhangi bir değişiklik yapılabilmesi için, alacaklının yazılı muvafakati şarttır.
İşletme rehnine dahil münferit unsurların alacaklıların muvafakatıyla başkalarıyla değiştirilmesi hallerinde meydana gelen değişiklikler, önceden düzenlenmiş olan rehin sözleşmesine ekli listeye noter marifetiyle işlettirildikten sonra siciline işlenir.
Mahkeme veya icra ve iflas dairelerinin bildirdiği değişiklikler, tarafların isteği olmaksızın sicile kaydedilir.
SİCİLDEKİ HATALARIN DÜZELTİLMESİ:
Madde 9 - Sicile kayıt düşürülürken, kayda esas teşkil eden belgelerden açıkça anlaşılan yazı veya hesap hatası yapılmışsa sicil memuru, bu maddi hatayı re'sen veya tarafların isteği üzerine düzeltir. Düzeltme sırasında, yanlış kelime veya rakam, yatay bir çizgi ile okunabilir şekilde çizilerek üstüne doğrusu yazılır. Sicil defterlerinin düşünceler hanesinde, düzeltmenin sebebi ve tarihi gösterilir.
UÇUNCU BOLUM:
KAYDIN SİLİNMESİ
KAYIT SİLMEYİ GEREKTİREN HALLER:
Madde 10 - Sicildeki rehin kaydı, aşağıdaki hallerde silinir: a) Rehin alacaklısı, kaydın silinmesine yazılı
olarak muvafakat etmişse,
b) Kesinleşmiş bir mahkeme hükmü ile işletme rehninin mevcut olmadığı veya ortadan kalktığı sabit olursa,
c) işletme rehni, rehnln paraya çevrilmesi yoluyla sona ermişse.
REHNE DAHİL MÜNFERİT UNSURLARDAN BAZILARININ KAYDININ SİLİNMESİNİ GEREKTİREN HALLER:
Madde 11 - Rehne dahil münferit unsurlardan bazılarının kaydı, aşağıdaki hallerde silinir:
a) Rehin alacaklısı, kaydın silinmesine yazılı
olarak muvafakat etmişse,
b) Kesinleşmiş mahkeme hükmü ile bu
unsurun rehne dahil bulunmadığı veya bu
unsur üzerindeki rehnin kalktığı sabit olursa.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:
SİCİL MEMURLARININ BİLDİRME
GÖREVİ
KAYDIN İLGİLİLERE BİLDİRİLMESİ:
Madde 12 - Sicil memuru, kayıt sırasında rehin alacaklısının veya vekilinin hazır bulunmadığı hallerde, kaydın tesisini rehin alacaklısına veya vekiline bildirir.
NAKİL İSTEMİNİN BİLDİRİLMESİ:
Madde 13 - Borçlunun, alacaklının muvafakatini belirtir bir belge ibraz etmeksizin, sicildeki kaydının başka bir sicil bölgesine naklini istemesi halinde, sicil memuru keyfiyeti derhal rehin alacaklısına bildirir.
SİCİLDE SONRADAN TESİS EDİLEN KAYDIN ÖNCEKİLERE BİLDİRİLMESİ:
Madde 14 - Sicil memuru, rehni kaydettikten sonra, aynı işletme veya bu işletmeye dahil unsurlardan bazıları üzerinde tesis edilecek olan daha sonraki rehinleri, önceki rehin alacaklılarına bildirir.
REHNİN İCRA DAİRESİNE BİLDİRİLMESİ:
Madde 15 - Ticari işletmenin veya bu işletmelerde mevcut unsurların haczi sırasında, ticari işletmenin bağlı bulunduğu ticaret veya esnaf ve sanat sicilinden borçlunun işletmesi veya işletmeye dahil münferit unsurları üzerinde rehin hakkı tesis edilip edilmediğini, haczi yapacak olan icra memurunun re'sen sorması halinde, sicil memuru gerekli bilgiyi derhal vermek zorundadır.
BEŞİNCİ BÖLÜM: ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
TİCARET VEYA ESNAF VE SANAT SİCİLİNE VERİLECEK MEŞRUHAT:
Madde 16 - Ticari işletme rehni sözleşmesini ticari işletme rehni siciline kaydeden sicil memuru, sicil esas defterinin tescili gerekli diğer haller sütununa işletme üzerinde rehin bulunduğuna dair meşruhat verir ve yanına ticari işletme rehni sicil defterinde tesis olunan kayıt numarasını yazar.
TEBLİĞ VE BİLDİRME GİDERLERİNİN ÖDENMESİ:
Madde 17 - Bu Tüzükte öngörülen tebliğler ve bildirmeler, giderleri ilgililerine ait olmak üzere, 7201 sayılı Tebligat Kanununa göre yapılır.
(Değişikfıkra: 28/11/1991 -91/2474 K.) Rehin tesisi sırasında, ilgilisinden tebliğ giderlerini karşılayacak miktarda para alınır, alınan miktar yetmezse
tamamlattırılır. Rehnin son bulması halinde artan para varsa ilgilisine geri ödenir.
Gider karşılığını yatırmayanların işlemlerinde tebliğ ve bildirme yapılmaz.
ALTINCI BÖLÜM: SON HÜKÜMLER
Madde 18 - Bu Tüzük hükümlerine göre tutulması gereken defterler ile basılı kağıtlar ve bunların kullanılış şekilleri, Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde çıkarılacak yönetmelikte gösterilir.
Geçici Madde - Bu Tüzük gereğince tutulacak defterler ve basılı kağıtlar, Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlatılarak, sicil memurluklarına gönderilir.
Madde 19 - 1447 sayılı Ticari işletme Rehni Kanununun 21 inci maddesine dayanılarak hazırlanan ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri, Resmi Gazete ile yayımı tarihinde yürürlüğe girer.