Yabancı Resmi Belgelerle Noterlik İşlemleri (Şaban SÖNMEZ - Büyükçekmece 5. Noteri)
Yabancı ülkelerde yaşayan yabancı özel ve tüzel kişilerce gerek Türk Vatandaşlarınca ve gerek Türk Uyruklu Tüzel kişilerce, yabancı ülkelerde usulü uyarınca yapılmış noterlik işlemlerine dayanarak noterliklerimizde işlem yaptırmak isteyen ilgililerin başvurularıyla sık sık karşılaşmaktayız.
Bu gibi durumlarda yapılacak işlem 1512 sayılı Noterlik Kanunu'nun 191-195 . Maddelerinde düzenlenmiştir.
Noterlik Kanunu'nun 195. Maddesi "Yabancı memleketlerde usulü uyarınca yapılan Noterlik işlemlerinin altındaki o memleketin yetkili merciinin imza ve mühürü konsolos tarafından onanır. Özel kanun hükümleri saklıdır, "hükmünü koymuştur.
Noterin önüne yabancı bir noterlikten yapılmış bir işleme dayanarak işlem yapılmak istenirse, noterin nasıl hareket edeceğini göstermektedir.
Bu durumlarda notere yabancı bir ülkedeki noter tarafından düzenlenmiş bir belge gösterilerek işlem yapılmak istendiğinde öncelikle işlem yeminli tercüman tarafından noterlikçe yabancı dilden Türkçe'ye çevriltilecektir.
A) İşlemin yapıldığı ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Konsoloslukları'nca, belgedeki mühür ve imza o belgeyi düzenleyen ülkedeki yetkili mercilere ait olduğu, onanıp onanmadığı aranacaktır. İşlemin yapıldığı yer noterinin imza ve mühürü, işlemi yapan makama ait olduğunu Türk Konsolosluğunca onaylanmışsa, yabancı ülkedeki o ülkenin noterince yapılan işlem Türkiye'de yapılmış resmi belge gibi işlem görecektir. Konsolosluk onayı yoksa yabancı ülkedeki noterin yaptığı noterlik işlemiyle HİÇBİR İŞLEM yapılamayacaktır.
Yabancı ülkedeki noterlikçe yapılan noterlik işlemi Türkçe'ye çevrildikten sonra Türk Konsolosluğunca onaylanmadığı görülürse,, bu çeviri işlemiyle noterlerin hiçbir işlem yapması mümkün değildir. Yapıldığı taktirde geçersiz belgeye dayanılarak işlem yapılmış olur ki bu da noterin hukuki ve cezai sorumluluğunu doğurur.
B) 1512 sayılı Noterlik Kanunu'nun 195. Maddesinde " özel kanun hükümleri saklıdır" demekle özel yasalarla, konsolosluk onayı gerektirmeyen, ancak bazı onay şekilleriyle işlemin resmi belge geçerliliği kazandırmaktadır.
1961 tarihli LAHEY DEVLETLER ÖZEL HUKUKU konferansında " Yabancı Resmi Belgelerin tastiki mecburiyetinin kaldırılması sözleşmesi" akdedilmiştir. Bu sözleşmeyi devletimiz kabul etmiş ve sözleşmeyi imzalamıştır. 08.05.1962 tarihinde imzalamış 20.06.1984 tarih ve 3028 sayılı kanunla onaylanmıştır. Yabancı resmi belgelerin tasdiki mecburiyetinin kaldırılması sözleşmenin tarafı olmuştur.
Bu sözleşmeye taraf ülkelerden birinde yapılan noterlik işlemi, sözleşmedeki prosedüre uymak şartıyla artık Türk Konsolosluklarımın onayına gerek kalmayacaktır.
Bu sözleşmeye göre, sözleşmeyi imzalayan devletler yabancı resmi belgelerin diploması veya konsolosluk temsilciliklerince tastik mecburiyetini kaldırmışlardır.
1962 tarihli LAHEY DEVLETLER ÖZEL HUKUKU konferansında sözleşmeyi imzalayan taraflar bu konuda bir sözleşme yapmayı kararlaştırmışlar ve aşağıdaki hükümler üzerinde anlaşmışlardır.
Sözleşmenin 1. maddesine göre işbu sözleşme, Akit Devletlerden birinin ülkesinde düzenlenmiş olupta diğer bir akit devlet ülkesinde kullanılacak olan resmi belgelere uygulanır hükmünü koymuştur.
Sözleşmeye göre aşağıdaki belgeler resmi belge sayılır
A) Savcı, zabıt katibi veya adliye memuru tarafından verilmiş belgelerde dahil olmak üzere, devletin bir yargı organına veya mahkemesine bağlı bir makam veya görevli memur tarafından düzenlenmiş olan belgeler,
İdari belgeler,
Noter senetleri,
D) Kişilerce özel sıfatla imzalanmış belgeler üzerine konulmuş olup belgenin kaydının veya belirli bir tarihte mevcut olduğunu ve imzaların doğruluğunu resmi makam ve noterlerce onayı gibi resmi beyanlardır.
Sözleşmenin 1. maddesinde sayılan resmi belgeler yabancı ülkenin noterlerince onaylanması ve bu yabancı belge ile sözleşmeye taraf başka bir yabancı ülkede işlem yapılması halinde akit devletlerden her biri bu sözleşmenin uygulama alanına giren ve kendi ülkesinde kullanılacak olan belgeleri tastik işleminden bağışık tutacaktır. Bu sözleşmenin amaçları bakımından, tastik işleminde, yalnız belgenin kullanıldığı ülkenin diplomasi veya konsolosluk memurları tarafından belgedeki imzanın doğruluğunu , belgeyi imzalayan kişinin hangi sıfatla imzaladığını veya gerekirse üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunun teyidi işlemi anlaşılır.
Yabancı ülkede noterlikçe düzenlenen belgenin altındaki imza ve mühürün bunu koyan makamın resmi dilinde yazılabilir. Bu tasdik şerhinde yapılan kayıtlar 2. Bir dilde yazılabilir. Yabancı belgeyi düzenleyen makamın imza ve mühürünün tastik şerhinin "apostille conventıon de la haye du 5 octobre 1961) başlığı Fransızca olarak yazılması gerekmektedir.
Tastik şerhi , belgede imzası bulunan veya belgeyi getiren kişinin isteği üzerine verilmektedir.
Usulüne uygun biçimde doldurulan tastik şerhi, imzanın doğruluğunu, belgeyi imza eden kişinin hangi sıfatla imzaladığını ve gerektiğinde, belge üzerindeki mühür veya damganın aslı ile aynı olduğunu teyid eder.
... Tastik şerhi üzerindeki imza, mühür veya damga her türlü doğrulama işleminden bağışık tutulmuştur.
Yabancı ülkede ve yabancı noterlikçe düzenlenmiş bir evrak noterliklerimize ibraz edildiğinde öncelikle Türkçe'ye çevirisi yapılacaktır. Çevirisi yapıldıktan sonra şu iki husus aranacaktı r.
1- Resmi belge Türk Kon s o l os l u ğ u'nca onaylanıp onaylanmadığına bakılacaktır.
2 - Resmi belge Türk Konsolosluğu'nca onaylanmamışsa yabancı resmi belgeyi düzenleyen ülkenin yetkili mercilerince APOSTİLLE yapılmış olup olmadığına bakılacaktır.
Türk Kon s o l o s l u ğ u n ' ca onaylanmamışsa veya APOSTİLLE yapılmamışsa bu belgeye dayanılarak HİÇBİR İŞLEM YAPILAMAYACAKTIR.
Türk Konsolosluğu'nca onaylanmışsa APOSTİLLE yapılıp yapılmadığına bakılmayacaktır.
APOSTİLLE yapılmışsa Türk konsolosluğumun onayı aranmayacaktır.
Her iki halde de yabancı resmi belge Türkiye'deki resmi mercilerce yapılmış belge gibi işleme esas alınacaktır.
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 12.10.1993 tarih ve 1993/5631 esas 1993/7554 karar sayılı kararında; YABANCI ÜLKEDE DÜZENLENEN VEKALETNAMENİN İSPAT GÜCÜ BAKIMINDAN; Kural olarak; Yabancı bir ülkede, o ülkenin yetkili makamı tarafından doğrudan düzenlenen veya onanan senetler, o yabancı ülkedeki Türk Konsolos veya Siyasi memurlarınca onaylanmış olmadıkça bu senetlerin Türkiye'de resmi senet olarak kabulü mümkün değildir. Yabancı otoritenin düzenlediği resmi senetlerde şeklen geçerlidir. Ancak Türkiye'de ispat gücü bakımından Türk Kanunlarına tabidir. Yabancı ülkede o ülkenin noterliğince düzenlenen vekaletnamenin geçerli olup olmadığının tesbiti için yabancı belgenin düzenlendiği devletin " Yabancı Resmi Belgelerin Tastiki mecburiyetinin kaldırılması hakkındaki LA HAYE SÖZLEŞMESİ'nde akit devlet olup olmadığı, akit devlet ise sözleşmenin 3. maddesinin 2. fıkrasında belirtildiği gibi Türkiye ile karşılıklı uygulama gerekse iki veya çok taraflı sözleşmelerle tastik şerhi işleminin kaldırılması, basitleştirilmesi, tümden bağışık tutulma durumunun olup olmadığı; Adalet Bakanlığı'ndan sorulup tespit edilmek ve belirlenecek sonuca göre işlem yapmak gerektiğine karar verilmiştir.
Yabancı ülkelerde yetkili mercilerce düzenlenen resmi belgelere dayanılarak noterlik işlemleri nasıl yapılacağı yukarıda açıklanmıştır.
Yukarıda anlatılan usule uyularak işlem yapılması gerekmektedir.