Hukuki İşlem Yapma Ehliyetine İlişkin Doktor Raporları Hk.

Hukuki Danışmanlık - 4418 Ankara, 02.03.2016Özü: Hukuki İşlem Yapma Ehliyetineİlişkin Doktor Raporları Hk.G E N E L G E(4)........................ NOTER ODASI BAŞKANLIĞINA........................ NOTERLİĞİNEBilindiği üzere; noterin, ilgilinin yeteneği hakkında bir kanı sahibi olması gerektiği, ilgilinin yaşlılık, hastalık veya dış görünüşü itibariyle yeteneğinden şüphe edilmesi veya bu konuda ihbar ve şikâyet bulunması hallerinde temyiz kudretinin varlığının doktor raporu ile saptanacağı Noterlik Kanununun 72'nci ve Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 91'inci maddelerinde belirtilmiştir. Noterliklerde işlem yaptıracak ilgililerin hukuki işlem yapma yeteneği, belirtilen Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre saptanmakla birlikte, değişik tarihlerde yayımlanan genelge ve genel yazılarla da uygulamaya ilişkin açıklamalar duyurulmuştur. Genelge ve genel yazıların ayıklanmaları ile toplanmaları çalışması kapsamında hazırlanan bu genelge, Yönetim Kurulunun 22.02.2016 TARİHLİ toplantısında görüşülerek kabul edilmiştir. Buna göre;1) YETENEĞE İLİŞKİN RAPORLARI VEREBİLECEK DOKTOR VE KURUMLARYAŞ SINIRI BULUNUP BULUNMADIĞI1.1- Sözü edilen raporların, 1219 sayılı Kanun uyarınca mesleğini icraya yetkili olan tüm doktorlarca verilebileceği65 yaş sınırının bulunmadığıSağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Birliğimize gönderdiği 19.03.2003 tarih 3763 sayılı yazıyla, 229. Yüksek Sağlık Şurası'nca 20-21 Şubat 2003 tarihli toplantıda; “Ülkemizde aklî meleke (hukuki işlem yapma ehliyeti) raporlarının düzenlenmesi ile ilgili olarak uygulamada karşılaşılan bazı tereddütler genel olarak değerlendirildi.65 yaşın üstündeki kişilerin yapacakları hukuki işlemler ile ilgili olarak herkesten sağlık raporu istenmesi ve bunun rutin hale getirilmesi, bu yaşın üzerindeki kişilere yönelik haysiyet kırıcı, ayrımcı bir uygulama olarak görülmektedir. Nitekim Avrupa Temel Haklar Şartnamesinin 21 inci maddesi yaş nedeni ile ayrımcılığı yasaklamaktadır. Ayrıca, Medeni Kanun “ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergen kişinin fiil ehliyetinin olduğu” genel kaidesini getirmiştir. Bunun aksini iddia eden, iddiasını isbat ile yükümlü bulunmaktadır.Bu nedenle, tüm yaşlılardan istenilerek bu kişileri ek külfetlerle yormamak için, yalnızca yapılacak hukuki işlemle ilgili olarak işlemin yapıldığı anda kişinin işlem yapma ehliyeti veya akli melekesinin yerinde olmadığından ciddi şüphe duyulması ve/veya bu yolda bir iddia ve şikâyetin bulunması halinde tabip raporu istenmelidir.Diğer taraftan, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun'un 13 üncü maddesindeki, 'Bir şahsın ahvali bedeniye ve akliyesi hakkında rapor tanzimine münhasıran bu kanunla icrayı sanata selahiyeti olan tabipler mezundur' hükmü ile tabiblere bu yetki verilmiştir. Bu Kanun'a göre sanatlarını icra etmeye yetkili olan tabibler; kişinin ayırt etme gücüne sahip olup olmadığının tespiti için, doğru algılama, kavrama ve buna göre hareket etme konusundaki ruhsal yetenekleri, bellek yapısı, zihinsel işlevleri, fiziksel vaziyeti, zaman ve mekan orayantasyonları gibi bir dizi davranış özelliklerini saptayarak, kişi hakkında sağlık raporu düzenlenmeye yetkilidir. Tabip gerek görürse, ilgili uzmana sevk ederek uzman tarafından karar verilip raporun düzenlenmesini isteyebilir.Belirtilen sebeplerle;a) 65 yaşın üzerindeki herkesten bila istisna rapor istenmesinin doğru olmadığına,b) Hukuki işlemle ilgili olarak işlemin yapıldığı anda kişinin işlem yapma ehliyeti veya aklî melekelerinin yerinde olmadığından ciddi şüphe duyulması ve/veya bu yolda bir iddia ve şikayetin bulunması halinde rapor istenilmesine,c) 1219 sayılı Kanun uyarınca mesleğini icraya yetkili olan tabiblerin, aklî meleke (hukuki işlem yapma ehliyeti) raporlarını düzenleme yetkilerinin olduğunun kabulüne,d) Bu tavsiye kararının ilgili mercilere bildirilmesi hususunun uygun olacağına,Oybirliği ile karar verilmiştir.” yönünde 10642 sayılı tavsiye kararı alındığını bildirmiştir.Belirtilen karar, Yönetim Kurulunun 17.04.2003 günlü toplantısında görüşülmüş ve bu doğrultuda işlem yapılmasına karar verilmiştir.Ayrıca, Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 14 Ağustos 1976 da yürürlüğe girmesi üzerine, yapılacak uygulamalarla ilgili olarak yayımlanan 1976/22 sayılı genelgenin 13. maddesinde de “Temyiz kudretinin doktor raporuyla saptanmasının kabul edilmesi burada doktor için, hükümet veya devlet hastanesi sinir akıl hastalıkları mütehassısı gibi terimlerin kullanılmamış olması, herhangi bir tabip tarafından verilecek raporun kabul edilebileceğini göstermektedir.” denilmiştir.Bu itibarla; hukuki işlem yapma yeteneğine ilişkin (akli meleke) raporlarının, 1219 sayılı Kanun uyarınca mesleğini icraya yetkili olan tüm doktorlar tarafından verilmesi mümkün bulunmaktadır.1.2- Toplum sağlığı merkezleri Sağlık Bakanlığınca Birliğimize gönderilen 09.08.2007 tarihli ve 21262 sayılı yazıyla;“Aile Hekimliği Pilot Uygulamasına geçen illerde hukuki ehliyete ilişkin raporların, 09 Aralık 2004 tarih ve 25665 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasına ve 06 Temmuz 2005 tarihli Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmeliğe dayanılarak hazırlanan "Aile Hekimliğinin Pilot Uygulandığı İllerde Toplum Sağlığı Merkezleri Kurulması ve Çalıştırılmasına Dair Yönerge" nin adli hekimlik hizmetleri ile ilgili (20 nci maddesinde yer alan “Toplum sağlığı merkezi bölgesindeki adli tıp hizmetinin devamlılığının sürdürülmesinde adli makamlarla işbirliği içinde çalışır. Adli vakaların bildirilmesi, evrakların tutulması gibi konularda aile hekimleri ile koordinasyonu sağlar ve gerekli eğitimleri düzenler.”) hükmü uyarınca, ehliyete ilişkin raporda, adli rapor benzeri bir işlem olarak değerlendirilip bu kapsamda Toplum Sağlığı Merkezlerinin görevleri arasında yer aldığı” bildirildiğinden, hukuki işlem yapma ehliyetine ilişkin raporların bu yerden de alınması mümkün bulunmaktadır.1.3- Aile sağlığı merkezleriMülga Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği ile 25 Ocak 2013 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinin 10'uncu maddesinde yer verilen hükümler ile Sağlık Bakanlığının yukarıda belirtilen görüşü doğrultusunda, hukuki işlem ehliyetine ilişkin raporlar aile hekimlerince de verilebilir.1.4- Özel hastanelerHukuki işlem yapma ehliyetine ilişkin raporların özel hastanelerce de verilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak bu raporların, Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün aşağıda açıklanan 26.09.2014 tarihli ve (29) sayılı genelgesi hükümleri doğrultusunda düzenlenmesi icap etmektedir.Bu raporlarda başhekim onayı gerekmemekle birlikte, hastanenin ruhsatlı bir özel hastane olup olmadığının belirlenebilmesi ve dolayısıyla işlemlerin güvenliğinin sağlanması bakımından; adı geçen Bakanlık Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünce Birliğimize gönderilen ve Yönetim Kurulunun 25.06.2009 tarihli toplantısında görüşülen 08 Mayıs 2009 tarihli ve 18569 sayılı yazısında açıklandığı üzere, özel hastaneler tarafından düzenlenen hukuki işlem ehliyetine ilişkin raporlarda, Özel Hastaneler Yönetmeliğinin 17'nci maddesinin (d) bendi gereğince özel hastane adına belge onaylamak görev ve yetkisi bulunan mesul müdürün onayı aranacaktır. 1.5- Serbest çalışan doktorlarNoterlik Kanunu Yönetmeliğinin 14 Ağustos 1976 da yürürlüğe girmesi üzerine, yapılacak uygulamalarla ilgili olarak yayımlanan 1976/22 sayılı genelgenin 13. maddesi ile Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 1.2.1993 tarihli, 4319 ve 20.05.1996 tarihli 7788 sayılı görüşlerinde açıklandığı üzere ve 229. Yüksek Sağlık Şurası'nın 20-21 Şubat 2003 tarihli toplantısında alınan 10642 sayılı tavsiye kararı uyarınca, 1219 sayılı Kanuna göre mesleğini icraya yetkili olan tüm doktorların hukuki işlem yapma yeteneğine ilişkin (akli meleke) raporları verme yetkileri olduğundan, serbest çalışan doktorlardan da bu raporların alınması mümkün bulunmaktadır.Ancak, 1976/22 sayılı genelge ile Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün yukarıda belirtilen görüşleri doğrultusunda, serbest çalışan doktorlara ait raporların, düzenleyenin serbest çalışan doktor olup olmadığının belirlenebilmesi ve dolayısıyla işlemlerin güvenliğinin sağlanması için yerel resmi sağlık kuruluşuna onaylattırılması gerekmektedir.2) RAPORLARIN DÜZENLENMESİ İLE RAPOR FORMATLARIMÜHÜR, FOTOĞRAF VE BAŞHEKİM ONAYININ ARANMAYACAĞISağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, uygulamada birliğin sağlanabilmesi için sağlık kurulu raporu, istirahat raporu ve birinci basamak sağlık hizmet sunucularınca düzenlenecek tek hekim raporlarına yönelik usul ve esasları belirleyerek 26.09.2014 tarihli ve (29) sayılı genelge ile teşkilatına duyurmuştur. Bu genelgenin ilgili kısımlarında;“Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı hastaneler, üniversite hastaneleri, diğer kamu kumrularına ait sağlık kurum ve kuruluşları ile Bakanlıkça ruhsatlandırılmış özel hastaneler, özel tıp merkezleri ve birinci basamak sağlık hizmet sunucuları;a) Durum Bildirir Sağlık Kurulu Raporlarını, (Ek-3)'de yer alan rapor formatına uygun olarak düzenleyecektir. (Madde 1).b) Birinci basamak sağlık hizmet sunucularınca düzenlenecek Durum Bildirir Tek Hekim Sağlık Raporu formatı iş bu genelge ekine (Ek-5) konulmuştur. Bu rapor formatı (Ek-5) birinci basamak sağlık hizmet sunucularında istisnasız uygulanacaktır. (Madde 3).c) Birinci basamak sağlık hizmet sunucuları tarafından düzenlenen tek hekim raporları, AHBS ( Aile Hekimliği Bilgi Sistemi) programı üzerinden, rapor verilme nedenine uygun şekilde elektronik olarak düzenlenerek çıkartılacaktır. (Madde 6).ç) Tüm raporlar elektronik ortamda düzenlenerek istenilmesi halinde imzalı şekilde hastaya verilecektir. (Madde 7).d) Rapor formatında raporun tedavi edilen kişiye ait olup olmadığının tespiti amacıyla “T.C Kimlik Numarası” hanesi yer almakta olup, ayrıca hastanın fotoğrafının bulunmasına gerek yoktur. (Madde 10).e) Sağlık hizmet sunucularınca düzenlenen ilaç, üçlü heyet, durum bildirir, istirahat, tıbbi malzeme vb. raporlar ile sağlık kurumlarınca düzenlenen diğer sağlık kurulu raporları ile tek tabip raporlarında üst hukuk normları ile zorunlu tutulan haller dışında mühür ve başhekim onayı aranmayacaktır. (Madde 18).” denilmiştir.Bu sebeple; noterliklere ibraz edilen hukuki işlem yapma ehliyeti (akli meleke) raporlarının, sadece ıslak imzayı içermesi yeterli olup, mühür, fotoğraf ve başhekim onayı aranmadan, şüpheli durumlarda teyit alınmasının mümkün olduğu da dikkate alınarak, işlemlerde kullanılması mümkün bulunmaktadır.Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2014/29 sayılı genelgesinde sözü edilen (Ek-3) ve (Ek-5) rapor formatları ilişiktedir.3) YETENEĞE İLİŞKİN RAPORLARIN NE ZAMAN DÜZENLENMESİ GEREKTİĞİAdalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 20.4.1993 tarihli, 16781 ve 26.7.1993 tarihli, 31975 sayılı görüşlerinde "... İşlem yaptıracak ilgilinin temyiz kudreti konusunda ihbar ve şikâyet varsa veya dış görünüşü, yaşlılık ve hastalık sebebi ile kuşku duyuluyorsa, işlemin daha sağlıklı ve güvenilir olmasını sağlamak için işlem günü itibariyle doktor raporu ile durumunun tespiti gerektiği" bil­dirildiğinden, buna göre işlem yapılması icap etmektedir.4) İLGİLİNİN NOTERCE DOKTORA SEVK ZORUNLULUĞUNUN BULUNMADIĞI Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 1.2.1993 tarihli, 4319 ve 20.05.1996 tarihli 7788 sayılı görüşlerinde; “Noterlikte iş yaptırmak isteyen ilgilinin hukuki ehliyeti veya akli melekelerinin tam olup olmadığı hu­susunda şüpheye düşülmesi halinde doktor raporu istenmesi gerekmektedir. Zira, noterlerin doktora sevk gibi bir görevleri olmayıp, söz konusu raporu işlem il­gilisinden getirmesini istemeleri gerekir. İşlem ilgilisinin getireceği rapor, ilgilinin hukuki ehliyeti veya akli melekelerinin işlem yapmaya elverişli olduğunu gös­terecek içerikte olmalıdır.” denilmesi nedeniyle, noterlerin işlem ilgilisini doktora sevk etmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. İlgili tarafından getirilen raporun usulüne uygun alınmış olduğunun anlaşılması halinde buna dayanılarak işlem yapılması gerekmektedir.Noterlerin, doktora sevk zorunlulukları bulunmamakla birlikte, sağlık kuruluşları tarafından sevk yapılmasının istenmesi halinde, bu yönde işlem yapılıp yapılmayacağı noterin takdiri içinde bulunmaktadır.YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN GENELGE VE GENEL YAZILAR:1.2.2002 tarihli ve Hukuk-1956 (17); 10.09.2007 tarihli ve Hukuk-17914 (104); 29.06.2009 tarihli ve Hukuk-11459 (53); 17.2.2011 tarihli ve Hukuk-6128 (21) sayılı genel yazılar, 11.2.1993 tarihli ve (14); 2.9.1993 tarihli ve (67); 05.06.1996 tarihli ve (27); 25.04.2003 tarihli ve (17) sayılı genelgeler,yürürlükten kaldırılmıştır.Yürürlükten kaldırılan genelge ve genel yazılara, TNB internet sayfasında yer alan “YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN GENELGE VE GENEL YAZILAR” bölümünden ulaşılabilir.Bilgi edinilmesini rica ederim. Saygılarımla,Yunus TUTARBAŞKAN